Nota 2.2 hakkında

nota@hamparsum.net

Nota 2.2 özellikle Türk Mûsikîsi için geliştirilmiş bir bilgisayar yazım sistemidir. Öğrenimi ve kullanımı çok basit olan Nota 2.2 ile Türk Mûsikîsi notaları, bir yandan yalnızca fare ile porteyi ve yazılım penceresindeki simgeleri tıklayarak büyük bir kolaylıkla yazılabildiği gibi, özellikle hızlı çalışmak isteniyorsa yazı tuşlarıyla büyük bir süratle, daktilo makinesi ile yazı yazış hızıyla da yazılabilmektedir.

Batı müziği notalarının bilgisayar sistemlerinden farklı olarak, Nota 2.2'de Türk Mûsikîsinin kendi arızaları, kendi makam ve donanımları, kendi ölçü ve usûlleri sistemin bütünsel, öz öğeleridir. Bu,

·        hem kullanıcı için en az hatayla yazmayı kolaylaştırmakta,

·        hem teknik olarak nota dosyalarını daha yoğun ve güvenlikli hale getirmekte,

·        hem de ölçü ve usûl hatalarının kontrolü,

·        notanın bilgisayarda doğru seslerle icrası

·        yine doğru seslerle midi dosyası olarak kaydı

gibi, başka koşullarda mümkün olmayan önemli olanaklar yaratmaktadır.

Fare ve simgelerle yazmak

Nota 2.2 ile ilk kez tanışıyorsanız, yazılım penceresinin altındaki simgelerin yardımı ile, derhal istediğiniz notaları yazmaya girişebilirsiniz. Bunu küçük bir örnek üzerinde görelim. "Kâtibim" şarkısının La perdesine göçürülmüş başlangıç notalarını yazalım:

Resimde gösterilen sırayla, adım adim, gerek porte üstünde belli perde pozisyonları, gerekse yazılım penceresinin altındakı iki sıra simgeden belli simgeler tıklanır. Bunun sonucunda yazılacak olan notalar aşağıdadır:

(Atılan adımların ayrıntıları için tıklayınız)

Bu yazdığımız notaları, pencerenin en üstünde yer alan bir sıra simgeden simgesı ile seslendirebilir, ya da ile MIDI dosyası olarak kaydedebiliriz. Bu notaları simgesi ile yazıcıda yüksek kalitede basabilir, ya da ile Nota 2.2 dosyası olarak sabit diske kaydedebilir, bunu daha sonra başka bir çalışmada da tekrar açabiliriz (ile).

(Not: Yazılım penceresinin yukardaki resimleri, pencerenin bu metne uygun boyutlarda iyice küçültülmüş bir halini gösteriyor. Normal koşullarda ise pencere, notayı yazıcıda basılacağı şekilde bir tüm olarak göstermekte, onun tümünü kapsamaktadır.)

Öğrenim ve kullanım kolaylığı

Öte yandan eğer özellikle hızlı çalışmak isteniyorsa, Nota 2.2'de yazı tuşları yardımıyla büyük bir süratle, daktilo makinesi ile yazı yazar gibi nota yazmak da mümkündür. Bu çok hızlı yazma sisteminin de öğrenilip kullanılması son derece basittir. Örneğin:

·        Her notanın belkemiğini oluşturan ses notaları, Do‑Re‑Mi‑Fa‑Sol… seslerine karşılık, peslerde D‑R‑M‑F‑S… ve tizlerde d‑r‑m‑f‑s… harfleriyle tuşlanır…

·        Notaların zaman değerleri, Birlik‑İkilik‑Dörtlük... değerlerine karşılık, 1‑2‑4… sayılarıyla belirlenir…

·        Ama zaman değerlerini her nota için belirtmek gerekmez, birbirini izleyen aynı değerde notalarda değeri ilk notanın ardından bir kez belirtmek yeter…

·        Noktalı değerler bildiğimiz nokta ile belirtilir...

·        Ölçü çizgisi için için eğik ve dik çizgi  / , | kullanılır

·        Notaları birbirine bağlayan bağ işaretleri bağlı notalardan önce ve sonra parantez açıp kapayarak belirtilir.

Bunları bir örnek üzerinde görelim: Yine "Kâtibim" şarkısının La perdesine göçürülmüş başlangıcı olan notaları bu kez de yazı tuşlarıyla yazalım. Bunun için sırasıyla şu tuşlara basmak gerekır:

L 4 . m 8 m 4 m / ( f 8 m f s ) m 4 m / r r 8 r d 4 r / ( m 2 m ) |

 

 

Yazılan eserin adı, makamı, türü, bestekârı, donanımı, ölçü sayıları, haneleri v.b. menüden çağrılan ya da tuşlanarak açılan diyalog pencereleri yardımıyla belirtilir.

Usûlün belirtilmesi yarı otomatiktir: Kullanıcı diyalogda ölçüyü bildirinca, bilgisayar otomatik olarak Türk Mûsikîsi'ndeki yüze yakın usûl arasından bu ölçüye uygun düşen bir kaç usûlü bularak önerir. Kullanıcıya yalnızca bunlar arasından eserin usûlünü seçmek kalır.  (Daha sonra eser bilgisayarda icra edilecek olursa, melodiye bir kudüm sesi de eşlik edecek ve listeden seçilmiş olan usûlü vuracaktır.)

Hata Kontrolü

Nota 2.2'nin sağladığı çok yönlü olanaklardan burada ancak bir ikisine işaret edebileceğiz. Her halde bunların en önemlilerinden biri, notada hata bulunup bulunmadığını kontrol etmektir.

Nota 2.2'de hata kontrolü 3 düzeyde yapılır:

·        Statik biçimsel kontrol,

·        Dinamik ölçü ve usûl kontrolü,

·        Bilgisayarda icra edip dinleyerek kontrol.

Statik biçimsel kontrolde bilgisayar notayı yazılış sırasına göre gözden geçirir.Örneğin, hiç bir notaya ait olmayan arıza işareti var mı, başı ya da sonu belirlenmemiş bağ işareti var mı gibi biçimsel hataları kontrol eder.

Dinamik kontrol ise icra ediliş sırasına göre yapılır. Yani nota tüm tekrarları, dönüşleri, dolapları göz önüne alınarak icra edildiği sırayla gözden geçirilir ve iki ölçü çizgisi arasında kalan tüm nota ve eslerin toplam değeri, ait oldukları usûle ve ölçü sayılarına uyuyor mu diye kontrol edilir.

Her iki kontrolde bulunan hatalar listelenir. Kullanıcı bu listede tek tek hataları tıklayınca, nota üzerinde hatanın olduğu yer otomatik olarak aktifleşir ve kolayca düzeltmek mümkün olur.

Notada biçimsel hata ve ölçü hatası kalmasa da, yine de melodide, seste hata bulunabilir. Bu nedenle üçüncü olarak bir de bilgisayarla icra edip dinleyerek denetleyebiliriz...

Bilgisayarda icra ve "Midi dosyası" oluşturma

Dinleyerek kontrolde bilgisayar, yazılan notayı -Midi standardında ud ve ney'e en yakın sesler olarak- elektrobas ve pan flüt sesiyle icra eder; buna eserin usûlüne göre vurulan bir de kudüm sesi eşlik eder. Böylece melodik hataları ve uyum­suzlukları doğrudan doğruya duyarak denetleyebiliriz.

İcrada Türk Mûsikîsi'nin sesleri, doğru frekansları ve koma değerleriyle kullanılır. Notada arızalar için standart koma değerlerinden farklı değerler de tespit edilebildiği için, Uşşak ve Saba perdesi gibi standart dışı sesleri de duyarlılıkla icra etmek mümkündür.

İcra, notadaki tekrar, dolap, senyo, koda ve hâne'leri Türk Mûsikîsi içtihadına uygun olarak, doğru şekilde takip eder. Bu seyir sırasında usûl, ölçü sayısı, metronom değeri (örneğin saz semaîlerinde olduğu gibi) değişirse, icra temposu ve kudüm vuruşları da buna uyar.

Bilgisayarda icra, hata kontrolünden başka bir de "midi dosyası" oluşturmak için yapılır. Midi dosyası, nota hakkındaki tüm bilgilerin kaydedildiği nota dosyasından farklı olarak, bir kez yapıldı mı nota 2.1'den bağımsız olarak, standart yazılımlarla her bilgisayarda ses­len­dirile­bi­len bir ses dosyasıdır.  Bunun için, İcrayı değişik icra enstrümanları, farklı ses düzeyi ve icra tempo­su ile dinleyip, bu icralardan birini veya bir kaçını Midi dosyası olarak kaydedebiliriz.

Yazım stilleri ve ses sistemleri

Nota 2.2'de normal olarak kullanılan nota stili, günümüzde yaygın olarak kullanılan barok tarzıdır. Ancak bunun yanısıra eski üstadlardan miras kalmış hattat stillerinden ikisini kullanma olanağı da vardır: Notayı Rauf Yekta Bey'in ya da Abdülkadir Töre Bey'in el yazılarını temel alan hatlarla da yazabilir ve bu üç tarzı kolayca birinden öbürüne çevirebiliriz. Bununla hem gelene­ğimizdeki bu güzelliklerin belleklerden silinmemesini amaçlıyoruz, hem de bu çok güzel ve pek işlek stillerin nota yazmayı öğrenen genç dostlara kendi hızlı yazım stillerini ge­liş­tirmelerinde bir esin kaynağı olmasını umuyoruz.

Bundan başka Nota 2.2'de ses sistemi olarak Arel-Ezgi sistemi ve arızalarından başka sistemlerle de yazmak mümkündür. Örneğin Klasik 17 sesli sistemi, Rauf Yekta, Töre-Karadeniz ya da Sarısözen sistemlerini kullanabiliriz. Bir sistemde yazılan notaları (olanak ölçüsünde) başka sistemlere çevirebiliriz.